ΓΙΑΤΙ Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΔΕ ΔΙΑΒΑΖΕΙ

Μέσα στην τύρβη των γεγονότων και τις τριβές της καθημερινότητας για μια άκομη φορά κάτι το βαθύτατα σημαντικό,για να μην πούμε συγκλονιστικό,πέρασε απαρατήρητο και σχεδόν ασχολίαστο από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους,που είναι οι εφημερίδες και οι εκδότες,ο κόσμος του καθημερινού εντύπου και ο κόσμος του βιβλίου.Μελέτη αποκάλυψε,με αριθμούς πλέον,πόσο λίγο διαβάζει ο Έλληνας και η κοινή γνώμη προσπέρασε αδιάφορη μπροστά σε στοιχεία,που προκαλούν κατάπληξη ακόμα και σ’εκείνους,που έχουν από καιρό συνείδηση της κάθετης μείωσης του αναγνωστικού κοινού σε όλα τα επίπεδα.Πρόκειται για μια τραγική πραγματικότητα,που διαγράφεται ακόμα τραγικότερη αν σκεφτούμε τους τεράστιους αριθμούς,όχι πλέον εκείνων, που αποφοιτούν από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αλλά και αυτών που περνάνε από ανώτατες σπουδές.

Τι διαβάζει η ελληνική «ιντελιγκέντσια»;Με ποια κριτήρια διαμορφώνει στάση και γνώμη;Πώς πληροφορείται και με ποιους μηχανισμούς περνάει την πληροφόρηση αυτή στα ευρύτερα στρώματα του λαού;Είναι κυριολεκτικά εξωφρενικό μέσα σε αυτήν την πλημμυρίδα των διπλωματούχων και πτυχιούχων να εμφανίζουμε αυτούς τους χαμηλότατους δείκτες σε σχέση με τις άλλες προηγμένες χώρες της Ευρώπης.

Γιατί όμως;Γιατί ο λαλίστατος και «παντογνώστης»μέσος Έλληνας προδίδει την ίδια την πνευματικότητα του με το να διαβάζει τόσο λίγο;Δείγμα,αναμφισβήτητα,αυτής της «παντογνωσίας» του ή ορθότερα και ακριβέστερα της προπέτειας του είναι το επιχείρημα-καραμέλα ότι φταίει η χαμηλή στάθμη των εφημερίδων.Το επιχείρημα αυτό δεν ευσταθεί,διότι πριν απ’όλα δεν έχουν όλες οι εφημερίδες χαμηλή ποιότητα και δεύτερο δίοτι το ίδιο το αναγνωστικό κοινό προτιμάει,άρα επιβάλλει τον τύπο της εφημερίδας,που οι Γερμανοί αποκαλούν»έντυπα του ρεβόλβερ»,τα οποία αποθεώνουν το σκάνδαλο,το έγκλημα και τη χυδαιότητα.

Αντίστοιχα ανακριβές είναι και το επιχείρημα ότι δήθεν όλες οι εφημερίδες «γράφουν τα ίδια»,το οποίο πέρα από το ότι είναι αναληθές,έρχεται και σε αντίφαση με το γεγονός ότι όλοι καταφεύγουμε για την πενιχρή μας πληροφόρηση στο τηλεοπτικό κουτί,το οποίο κάθε άλλο παρά διαφοροποιημένο και πολυσήμαντο εμφανίζεται.

Βέβαια,δε διαβάζουμε όχι μόνο «χαμηλού επιπέδου» εφημερίδες,που δεν ανταποκρίνονται στο διανοητικό μας μεγαλείο.αλλά ούτε βιβλία ποιότητας,που σχεδόν όλα καταλήγουν σε εκδοτικές αποτυχίες,διότι σαρώνονται από την ψευτοσυναισθηματική φληναφολογία,τη σαδομαζοχιστική παραφιλολογία και την εκπορνευτική εντυπολογία.

Διαπίστωση λοιπόν,θεμελιακή:Στη βάση του προβλήματος βρίσκεται όχι η κακή ποιότητα των εφημερίδων,περιοδικών,βιβλίων-που βεβαίως δεν μπορεί να αγνοηθεί-αλλά ο κακής ποιότητας προσανατολισμός του αναγνωστικού κοινού.Ο μέσος Έλληνας δεν αντέχει στον πνευματικό κόπο,προτιμάει την εικόνα,το σύνθημα,τον ηχηρό τίτλο.Άμεσο αποτέλεσμα:Η σκέψη ναρκώνεται,ο σταχασμός μορφινίζεται,τη θέση της διαλεκτικής συλλογιστικής παίρνουν ήχηρά φραστικά «σκαμπίλια» και το φιλοθεάμον κοινό εντυπωσιάζεται από συνθηματολογικές ασυναρτησίες.

Υπάρχουν,τελικά,ευθύνες γι’αυτήν την κατάσταση;Τεράστιες,που ερμηνεύουν το γεγονός ότι το αναγνωστικό κοινό όχι μόνο αναλογικά,αλλά και σε πολλές περιπτώσεις απόλυτα μειώνεται αντί να αυξάνει σε κλίμακα αντίστοιχη με την αύξηση των «γραμματιζούμενων».

(Το κείμενο είναι απόσπασμα από δοκίμιο του Β.Φίλια,το οποίο περιλαμβάνεται στο βιβλίο του «Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις»,εκδ Σύγχρονη Εποχή)